Skandal z zakupem felernych maseczek za 5 mln zł rzucił cień na starszego brata ministra zdrowia – Marcina Szumowskiego (52 l.). Rzutki biznesmen działa w dziedzinie nowoczesnych technologii medycznych. Problem w tym, że to ten sam sektor, który jest promowany przez jednego z najważniejszych polityków w kraju, ministra zdrowia Łukasza Szumowskiego (48 l.).
Fakt ustalił, że w okresie 2017–2020 firma Marcina Szumowskiego, OncoArendi Therapeutics, pozyskała z publicznych środków co najmniej 74 mln zł z dotacji i grantów. To okres, w którym jego brat Łukasz Szumowski wspinał się po najwyższych szczeblach administracji rządowej. Łukasz Szumowski od 24 listopada 2016 r. był wiceministrem nauki i szkolnictwa wyższego, a od 9 stycznia 2018 r. ministrem zdrowia w rządzie Mateusza Morawieckiego.
Kto przyznawał granty? Wiemy, ale nie powiemy
– Nie czuję żadnego dyskomfortu, dlatego, że nie mam nic wspólnego z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju – mówi dziś Faktowi minister Łukasz Szumowski. To nie do końca prawda. NCBiR jako instytucja podlega nadzorowi Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a w nim Szumowski od 24 listopada 2016 r. był sekretarzem stanu. Co więcej, jak ustalił Fakt, w 2017 roku formalnie pełnił on nad nią nadzór warunkowy (tj. odpowiadał za nią pod nieobecność innego wiceministra, Piotra Dardzińskiego).
Ponieważ zachodzi tu prawdopodobieństwo konfliktu interesów, Fakt postanowił sprawdzić, jak wyglądał proces przyznawania grantów spółce OncoArendi. Zapytaliśmy m.in., kto zasiadał w komisji oceniającej wniosek firmy o 22,4 mln zł. Firma uzyskała tę kwotę w ramach konkursu „Ścieżka dla Mazowsza”. Niestety, okazało się, że to tajne. „Dane osobowe osób oceniających (…) nie podlegają ujawnieniu i nie stanowią informacji publicznej” – przekazała nam Katarzyna Zawada, rzeczniczka prasowa Ministerstwa Nauki i Rozwoju. Tak samo odpowiada Marcin Szumowski, prezes OncoArendi. – Beneficjenci nie wiedzą, kto oceniał dany wniosek, po zakończeniu procesu mają tylko wgląd w karty ocen. Następnie dana agencja publikuje listę projektów, które zostały rekomendowane do finansowania ze środków publicznych (unijnych, bądź krajowych) – mówi Faktowi. Nasze największe wątpliwości wzbudza dotacja w wysokości 29,5 mln zł z 2017 roku. Jak wynika z naszego dziennikarskiego śledztwa, to właśnie na trzy miesiące przed tym konkursem Łukasz Szumowski zyskał warunkowy nadzór nad NCBiR.
Biotechnologia – ulubiona branża ministra
Ale tajność procesu przyznawania dotacji spółce OncoArendi w okresie, gdy Łukasz Szumowski był wiceministrem nauki i szkolnictwa wyższego, to niejedyny fakt, który rodzi pytania o konflikt interesów. I jako minister nauki, i jako minister zdrowia Łukasz Szumowski nadzorował projekty związane z transferem nauki do biznesu. W licznych wypowiedziach wyraźnie promuje branżę, w której działa jego brat. Tak mówił m.in. w styczniu 2018 r., gdy obejmował tekę ministra zdrowia: „Chcemy, aby za 10 lat polski sektor biotechnologii medycznej był jednym z najsilniejszych w Europie (…)”.
Firma OncoArendi Therapeutics, została założona w 2012 r. Marcin Szumowski działa w niej niemal od początku. W dość szybkim czasie zadebiutowała na warszawskiej giełdzie. Tak chwaliła się w prospekcie emisyjnym przed wejściem na rynek główny: „W swojej działalności Emitent jest skuteczny w pozyskiwaniu i korzystaniu ze wsparcia zewnętrznego w postaci funduszy strukturalnych UE i innych źródeł dotacji publicznych. Emitent dotychczas pozyskał ponad 135 mln PLN z licznych grantów (…)”. Spółka przekonała do siebie mniejszych i większych inwestorów. W efekcie, wchodząc na giełdę, zebrała od nich 58 mln zł. Był kwiecień 2018 roku – trzy miesiące wcześniej Łukasz Szumowski objął tekę ministra zdrowia.
Łukasz Szumowski na pytanie Faktu, czy nie widzi nic niepokojącego w tym, że jako najwyższy rangą urzędnik jest zaangażowany w promocję sektora, w którym działa jego najbliższa rodzina, mówi: „Sektor biotechnologiczny jest jednym z najbardziej rozwijających się w Europie obszarów. To tak, jakby powiedzieć, że należy zamknąć biotechnologiczny obszar dlatego, że ktoś z rodziny ministra jest w tym obszarze”.
Marcin Szumowski wtóruje bratu: „Nie, nie było i nie widzę w tym nic złego. Pozyskiwanie finansowania w formie dotacji wiąże się ze specyfiką branż innowacyjnych, w tym branży biotechnologicznej, w której działa spółka OncoArendi Therapeutics. Ubieganie się o dotacje przez spółki z branż innowacyjnych jest całkowicie naturalne i stanowi powszechny model zapewniania firmom na całym świecie finansowania na prowadzone prace badawcze i rozwojowe”.
Marcin Szumowski jest dziś jednym ze współwłaścicieli OncoArendi (ma ok. 8 proc. akcji) i prezesem zarządu spółki. Jej kapitalizacja giełdowa to ponad 171 mln zł.
Łukasz Szumowski (48 l.), minister zdrowia
Nie mam nic wspólnego z tą spółką
Nie czuję dyskomfortu w związku z tym, że spółka powiązana jest z moją rodziną. Po pierwsze, nie mam nic wspólnego z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. Po drugie, jest to spółka giełdowa funkcjonująca normalnie na rynku. Dotacje z NCBiR otrzymywała od wielu lat. Cały proces jest jasny i transparentny.
Krzysztof Izdebski, prawnik, fundacja ePaństwo:
Ta sprawa to ewidentny konflikt interesów
Minister Szumowski na samym początku swojego ministrowania powinien wyjść i powiedzieć opinii publicznej, że spółka, którą kieruje jego brat, pozyskuje publiczne środki. On tego nie zrobił. Zamiast tego wspierał jeszcze branżę, w której działa brat, entuzjastycznymi wypowiedziami dla mediów. To ewidentny konflikt interesów.
Grażyna Kopińska, Fundacja Batorego
Niebezpieczne utajnianie wszystkiego
Zajmując się wiele lat problematyką transparentności w życiu publicznym i ograniczania korupcji, muszę stwierdzić, że w czasie ostatnich lat nasiliła się w Polsce niebezpieczna tendencja utajniania wszystkiego. Do wielu ustaw wprowadzane są klauzule utajniające informacje między innymi dotyczące zasad przyznawania grantów i dotacji. Przykładem może być ustawa o szkolnictwie wyższym z 2018 roku, w której zagwarantowano niejawność składów komisji oceniających zasadność publicznego wsparcia. Dlatego, moim zdaniem poddawanie ocenie prawnej sytuacji, w której grant otrzymuje firma najbliższej rodziny konstytucyjnego ministra będzie trudne. I to nawet wtedy, gdy ten minister nadzoruje bezpośrednio resort, z którego płyną pieniądze. Można ten fakt jedynie oceniać w kategoriach etycznych, natomiast obawiam się, że nie w prawno-karnych.
ROZMOWA Z MARCINEM SZUMOWSKIM, PREZESEM ONCOARENDI THERAPEUTICS
Fakt: Czy słyszał pan, by jakiekolwiek służby sprawdzały ewentualny wpływ rodzinnej relacji między panem a ministrem zdrowia na funkcjonowanie spółki, którą Pan zarządza?
Marcin Szumowski: Nic mi o tym nie wiadomo.
F: Czy w 2017 roku, gdy Pan Łukasz Szumowski był wiceministrem nauki, a OncoArendi otrzymywała dotację w wysokości 29,5 mln zł z NCBiR, wiedział Pan, że brat pełni warunkowy nadzór nad NCBR (tj. odpowiada za tę instytucję pod nieobecność wiceministra Piotra Dardzińskiego)?
MS: Nic mi o tym nie wiadomo. Według mojej wiedzy, brat nie jest i nie był nigdy odpowiedzialny za nadzór nad NCBR i jego działalnością.
F: Czy fakt otrzymywania przez OncoArendi wielomilionowych państwowych dotacji w sytuacji, gdy w rządzie zasiada brat szefa tej spółki, nie rodzi w Państwa ocenie konfliktu interesów? Czy nigdy nie było to powodem rozterek etycznych? Innymi słowy – czy nie widzi Pan w tym nic złego?
MS: Nie, nie było i nie widzę w tym nic złego. Pozyskiwanie finansowania w formie dotacji wiąże się ze specyfiką branż innowacyjnych, w tym branży biotechnologicznej, w której działa spółka OncoArendi Therapeutics. Ubieganie się o dotacje przez spółki z branż innowacyjnych jest całkowicie naturalne i stanowi powszechny model zapewniania firmom na całym świecie finansowania na prowadzone prace badawcze i rozwojowe. Wiele polskich firm biotechnologicznych, w tym notowane na giełdzie i prywatne, korzysta z dotacji publicznych na badania i rozwój i otrzymują niejednokrotnie wyższe dotacje niż OncoArendi. Działalność biznesową w obszarze nowych technologii (IT, diagnostyki medycznej i biotechnologii) prowadzę od prawie 20 lat, od powrotu do Polski z rodziną ze Stanów Zjednoczonych w roku 2001. Firma OncoArendi Therapeutics powstała w roku 2012 a pierwsze finansowanie publiczne otrzymała na koniec tego roku. Brat zdecydował się na pełnienie funkcji w sektorze publicznym w końcu 2016 r.
Od roku 2013 spółka OncoArendi pozyskała 18 dotacji (w różnych wartościach) z NCBR, PARP, Komisji Europejskiej, oraz z amerykańskiego Narodowego Instytutu Zdrowia na łączną kwotę 181 mln złotych (rozłożonych w czasie, w latach 2014-2017 ponad 130 mln, w latach 2018-2020 niespełna 50 mln).
Dofinansowanie przyznane Spółce jest wypłacane w formie refundacji (zwrotu poniesionych uprzednio kosztów) wraz z rozwojem poszczególnych projektów, co jest precyzyjnie dokumentowane i audytowane. Ponadto na realizowane i planowane programy rozwoju nowych leków spółka pozyskała środki z czterech rund finansowania od inwestorów prywatnych, w tym business angels oraz z publicznej oferty akcji (IPO). W latach 2013-2017 spółka OncoArendi otrzymała z NCBR, Komisji Europejskiej, PARP 12 grantów na 13 złożonych wniosków, natomiast w latach 2018-2020 otrzymała 6 grantów na 10 złożonych wniosków.
Proces oceny wniosków składanych w ramach danego konkursu o dofinansowanie projektów badawczych przeprowadzany jest w sposób transparentny i całkowicie niezależny. Beneficjenci nie wiedzą kto oceniał dany wniosek, po zakończeniu procesu mają tylko wgląd w karty ocen. Następnie dana agencja publikuje listę projektów, które zostały rekomendowane do finansowania ze środków publicznych (unijnych, bądź krajowych).
1
Marcin Szumowski od lat działa w branży biotechnologii. Kształcił się w Stanach Zjednoczonych, po powrocie zajął się interesami
2
Spółka mieści się przy ul. Żwirki i Wigury w Warszawie
3
Kolorem czerwonym zaznaczone są lata, w których Szumowski pełnił już funkcje ministerialne; Zaznaczona na niebiesko dotacja z 2016 r. została przyznana firmie OncoArendi 4 miesiące przed objęciem przez Szumowskiego teki wiceszefa resortu nauki; Szare słupki to dotacje przyznane w 2015 r., gdy Łukasz Szumowski nie był jeszcze w rządzie
4
– Nie czuję dyskomfortu w związku z tym, że spółka powiązana jest z moją rodziną. Po pierwsze, nie mam nic wspólnego z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. Po drugie, jest to spółka giełdowa funkcjonująca normalnie na rynku. Dotacje z NCBiR otrzymywała od wielu lat. Cały proces jest jasny i transparentny – mówi Faktowi minister zdrowia Łukasz Szumowski
Źródło: fakt.pl
