Niepodległość – to słowo odmieniane przez wszystkie przypadki w roku, w którym świętujemy stulecie odzyskania niepodległości. Do niepodległości odwoływał się wielokrotnie również film, pokazując najważniejsze momenty w dziejach, które prowadziły do Polski nieodległej. Filmowcy wybierali różne formy – od dokumentu non fiction, czyli zdjęć nakręconych przez walczących żołnierzy Armii Krajowej, poddanych obróbce komputerowej i pokazanych we współczesnym filmie, poprzez animacje, aż do kina fabularnego. Najczęściej jednak koncentrowali się na historiach z okresu II wojny światowej.
1 „Wyklęty”, K. Łęcki
Żołnierze wyklęci, członkowie zbrojnego podziemia niepodległościowego toczą nierówną walkę z ludową władzą o przyszłość powojennej Polski. Reżyser portretuje zwłaszcza ostatniego z nich, Józefa Franczaka, pseudonim „Lalek”, który po śmierci swojego dowódcy przez ponad dziesięć lat ukrywał się w kieleckich lasach. Po wojnie przez wiele lat żołnierzom odmawiano należnego im miejsca na kartach historii.
2 „1920 Bitwa Warszawska”, J. Hoffman
Opowiedziana z rozmachem historia jednej z najważniejszych bitew w dziejach świata, zwanej Cudem nad Wisłą. Głównymi bohaterami są Ola i Jan. On jest poetą i kawalerzystą, ona tańczy w teatrze rewiowym. Zanim Jan wyjedzie na front, chce oświadczyć się Oli. Na froncie trafia do niewoli, a jego życie zależy od potwornego czekisty, Bykowskiego. W filmie pojawiają się także postacie historyczne: marszałek Piłsudski, generał Rozwadowski, pułkownik Wieniawa-Długoszowski, a także Lenin i Stalin.
3 „Popiół i diament”, A. Wajda
8 maja 1945 roku młody AK-owiec Maciek Chełmicki otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR. Doszło jednak do pomyłki i zabił kogoś innego, dlatego musi powtórzyć zamach. Noc wcześniej poznaje Krystynę, barmankę z restauracji hotelu „Monopol”. Między młodymi rodzi się uczucie, ale Maciek uświadamia sobie konieczność wykonania rozkazu. Jego ofiarą pada towarzysz Szczuka. Kiedy wydaje się, że wojna się skończy również dla Chełmickiego, przypadkowo napotkany patrol postrzela Maćka. Scena śmierci na śmietnisku przeszła do historii polskiego kina, podobnie jak fantastyczna kreacja Zbigniewa Cybulskiego.
4 „Pianista”, R. Polański
Historia polskiego pianisty pochodzenia żydowskiego Władysława Szpilmana, który próbuje przeżyć w okupowanej Warszawie. Jego rodzina zginęła w obozie, on cudem uniknął wywózki. Władysław Szpilman ukrywa się wśród ruin zniszczonego miasta. Kiedy już wydaje się, że nic nie zdoła go ocalić, z pomocą przychodzi niemiecki oficer.
5 „Katyń”, A. Wajda
Opowieść o polskich oficerach, zamordowanych w czasie II wojny światowej przez NKWD w okolicach Katynia. W tym miejscu zamordowano też ojca reżysera Andrzeja Wajdy. Film pokazuje tragedię z perspektywy jeńców, ale też ich rodzin – żon, matek i dzieci, którzy przez całą wojnę czekały na bliskich.
6 „Róża”, W. Smarzowski
Mazury, lato 1945 roku. Tadeusz, były żołnierz AK, przybywa do domu Róży, wdowy po niemieckim oficerze. Kobieta prowadzi duże gospodarstwo, które co noc nachodzą szabrownicy, a ona i jej córka padają ofiarami gwałtów. Tadeusz pomaga jej w obejściu, jednak z czasem okazuje się, że między nimi rodzi się uczucie.
7 „W ciemności”, A. Holland
Film opowiada historię Żydów, którzy przez ponad rok ukrywali się w lwowskich kanałach. Pomagał im Leopold Socha, dawniej drobny złodziejaszek, teraz bohater wojenny. Film powstał na podstawie książki „Dziewczynka w zielonym sweterku” i opowiada prawdziwą historię ocalenia Krystyny Chiger i członków jej rodziny.
8 „Miasto 44”, J. Komasa
Opowieść o młodych Polakach, którzy wchodzą w dorosłość w okrutnych realiach okupacji. Są pełni życia, namiętni, niecierpliwi, żyją tak, jakby każdy dzień miał okazać się tym ostatnim. Nie wynika to jednak z nadmiernej brawury czy młodzieńczej lekkomyślności – taka postawa jest w jakimś sensie naturalna w otaczającej ich rzeczywistości, kiedy śmierć grozi na każdym kroku.
9 „Czarny Czwartek. Janek Wiśniewski padł”, A. Krauze
Historia Brunona Drywy oraz innych mieszkańców Gdyni, którzy 17 grudnia 1970 roku zginęli z rąk wojska i milicji. Do masakry na Wybrzeżu doszło, kiedy wojsko i milicja otworzyły ogień do bezbronnych ludzi. Film powstał na bazie autentycznych wydarzeń. Brunon Drywa zginął przypadkowo od strzału w plecy. Miał 34 lata. Jak potoczy się życie jego rodziny, żony i córek?
10 „Powstanie warszawskie”, J. Komasa
Pierwszy polski dokument non fiction przedstawia historię powstańców warszawskich ’44. Został nakręcony przez uczestników powstania, członków Armii Krajowej. Nazywano ich powstańczymi kamerami, którzy mieli za zadanie rejestrować to, co działo się w czasie powstania. Dawne czarno-białe zdjęcia nakręcone przez powstańców zostały pokolorowane, ponieważ zaś nie zawierały dialogów, po latach filmowcy z ruchu ust postaci odtwarzali wypowiadane przez nich słowa.
11 „Wołyń”, W. Smarzowski
Rok 1939. W małej wiosce w południowo-zachodniej części Wołynia mieszkają Ukraińcy, Polacy i Żydzi. Główna bohaterka, Zosia Głowacka jest zakochana w ukraińskim chłopcu, ale ojciec postanawia wydać ją za najbogatszego gospodarza, Polaka Macieja Skibę, starszego od niej wdowca z dwójką dzieci. Życie wioski odmienia najpierw okupacja sowiecka, a później niemiecki atak na ZSRR. Dochodzi do brutalnych mordów na Żydach. Latem 1943 roku spirala okrucieństwa zacieśnia się. Oddziały UPA atakują polskie osady, a Polacy biorą odwet na Ukraińcach. Pośród morza nienawiści Zosia próbuje ocalić swoje dzieci.
Źródło: aleteia.org
